Ενημέρωση

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ 2013

Πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες, 6 και 7 Μαΐου 2013, το 4^ο Ευρωπαϊκό συνέδριο για θέματα Δημογραφίας, στο οποίο συμμετείχε και η ΑΣΠΕ.

Πατώντας εδώ μπορείτε να ενημερωθείτε σχετικά με το συνέδριο, να δείτε το πρόγραμμα και να το παρακολουθήσετε μαγνητοσκοπημένο.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν έχει νομοθετική αρμοδιότητα με βάση τις ιδρυτικές της συνθήκες σε θέματα δημογραφικής πολιτικής και στηρίξεως της οικογένειας, καθώς αυτά αποτελούν αντικείμενο ασκήσεως εθνικής πολιτικής από τα κράτη – μέλη της ΕΕ. Επομένως, προσεγγίζει το θέμα αποκλειστικά και μόνο από την οπτική της απασχόλησης, της κοινωνικής προστασίας (συνταξιοδοτικό, υγεία, πρόνοια) και της κοινωνικής ένταξης / κοινωνικού αποκλεισμού, όπου έχει νομικό έρεισμα για να ασκεί πολιτική.

Με αυτό το πρίσμα, το φετινό Συνέδριο δομήθηκε γύρω από τέσσερις άξονες:

Ø  επένδυση στη δυναμική των νεαρών ενηλίκων,

Ø  βελτίωση εργασιακής και οικογενειακής ζωής,

Ø  ενίσχυση της μακροζωίας των ατόμων,

Ø  επιτυχής κοινωνική ένταξη δεύτερης γενιάς μεταναστών.

Οι παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν από τον εκπρόσωπο της ΑΣΠΕ σχετικά με τα ανωτέρω συζητούμενα θέματα αφορούσαν:

-      την ανισότητα ανάμεσα σε γυναίκες χωρίς παιδιά, με παιδιά και με πολλά παιδιά (πολύτεκνες), καθώς δεν υπάρχουν ίσες ευκαιρίες ανάμεσά τους για ένταξη και προαγωγή στον επαγγελματικό βίο λόγω στρεβλώσεων στην αγορά εργασίας, και επομένως τίθεται θέμα άνισης μεταχειρίσεως και στερήσεως αυτών από πρόσθετους οικονομικούς πόρους που θα απολάμβαναν διαφορετικά,

-      την δόμηση βασικών πολιτικών, όπως του φορολογικού συστήματος, γύρω από την προστασία της μητρότητας και της έμπρακτης αναγνώρισης του κόστους  αποκτήσεως και ανατροφής πολλών παιδιών,

-      την ανάγκη περαιτέρω στηρίξεως των πολύτεκνων οικογενειών σε χώρες που βρίσκονται σε οικονομική ύφεση εφαρμόζοντας μέτρα λιτότητας, και τέλος,

-      την ανάγκη να καταγραφεί το κόστος κοινωνικής ενσωμάτωσης των (λαθρο-) μεταναστών και να μετρηθεί επιστημονικά το επίπεδο αδυναμίας περαιτέρω ενσωματώσεως μεταναστών βάσει χαρακτηριστικών και δυνατοτήτων της τοπικής κοινωνίας.

Ακολουθεί η ομιλία του κου Λάζλο Άντορ, Ευρωπαίου Επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Κοινωνικής Ένταξης στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Δημογραφίας. Το πρωτότυπο κείμενο στα Αγγλικά έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα των Δελτίων Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η απόδοσή του στα Ελληνικά έγινε από το Γραφείο Τύπου της ΑΣΠΕ.

László ANDOR, Ευρωπαίος Επίτροπος υπεύθυνος για την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις και την Ένταξη

H επένδυση στους ανθρώπους της Ευρώπης είναι το κλειδί για την αποκατάσταση της ευημερίας.

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Κυρίες και Κύριοι,

Είναι χαρά μου να σας καλωσορίσω στο τέταρτο φόρουμ δημογραφίας.

Οι άνθρωποι λένε ότι η δημογραφία είναι σχετικά με το πεπρωμένο, όχι με την πολιτική. Διαφωνώ με αυτό.

Τα τελευταία χρόνια έχουμε αντιμετωπίσει ένα συνδυασμό βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προκλήσεων, με τη δημογραφική μεταμόρφωση να είναι μία από τις πιο σημαντικές μεταξύ των μακροπροθέσμων.

Και τώρα μπορούμε να πούμε ότι τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα έχουν επιδεινώσει και τα μακροπρόθεσμα. Οι κοινωνικές συνέπειες της κρίσης είναι πιθανώς αρκετά γνωστές. Πέντε χρόνια εν μέσω κρίσεως, η οικονομία της ΕΕ έχει συρρικνωθεί, ο άνεργος αριθμός 25 εκατομμύρια, και μια ανάκαμψη δεν είναι ακόμα στον ορίζοντα. Η κατάσταση δημιουργεί φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό. Αύξηση των ανισοτήτων εντός αλλά και μεταξύ των κρατών μελών υποβαθμίζουν και αποδυναμώνουν την αλληλεγγύη και σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό τροφοδοτεί τον λαϊκισμό και την έλλειψη εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς μας.

Επιπρόσθετα προς τις πιο μακροπρόθεσμες προκλήσεις που ανέφερα – μείωση της γεννητικότητας, συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού και μια αυξανόμενη αύξηση του πληθυσμού των συνταξιούχων — δείχνει ακόμη περισσότερο την πολυπλοκότητα της κατάστασης.

Σήμερα έχουμε 120 εκατομμύρια συνταξιούχους, ένα τέταρτο του πληθυσμού της ΕΕ.

Το 1990 υπήρχαν τέσσερα άτομα σε ηλικία εργασίας, ηλικίας 15 έως 64, για κάθε άτομο 65 ή πάνω στην ΕΕ.

Μέχρι το 2010, η αναλογία αυτή είχε πέσει σε τρία σε ένα.

Μέχρι το 2025, αναμένεται να είναι δύο προς ένα.

Και έως το 2060, εκείνων των 65 και άνω προβλέπεται να αντιπροσωπεύουν πάνω από το 53% του πληθυσμού.

Το βάρος στη νεότερη γενιά με αυτό το σενάριο θα ήταν αφόρητο!

Οι συντάξεις αποτελούν σήμερα ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των δημόσιων δαπανών — 10% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο — αν και το ποσοστό κυμαίνεται σημαντικά ανά χώρα, από 6% στην Ιρλανδία έως 15% στην Ιταλία.

Αυτές τις ανισορροπίες κάνουν την ΕΕ ευάλωτη και αποδυναμώνουν την δυναμική της  ανάπτυξης. Η στρατηγική "Ευρώπη 2020" το αναγνώρισε αυτό, θεσπίζοντας ως στόχο του ποσοστού απασχόλησης το 75% έως το 2020.

Γενικότερα, η δημογραφική πρόκληση όχι μόνο επηρεάζει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ αλλά και πολλές αναπτυγμένες χώρες σε άλλα μέρη του κόσμου.

Η αντιμετώπιση της γήρανσης κατέχει επίσης ένα από τα βασικά κλειδιά για την επίτευξη του στόχου της απασχόληση "Ευρώπη 2020" στο 75%.

Πρέπει να μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι παραμείνουν υγιείς για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρόνο και να παραμείνουν ενεργοί — στην κοινότητά τους και στην αγορά εργασίας.

Αυτό σημαίνει τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου η γήρανση δεν σημαίνει απαραίτητα εξάρτηση από άλλους.

Εάν πρόκειται να επιτύχουμε την οικονομική ανάπτυξη στο μέλλον, η εργασιακή ζωή των ατόμων θα πρέπει να είναι μακρύτερη.

Περίπου το ήμισυ όλων των γυναικών, και μόλις πάνω από το ένα τρίτο όλων των ανδρών ηλικίας 55 έως 64, δεν ήταν στην αγορά εργασίας το 2010, οπότε το ανεκμετάλλευτο δυναμικό των μεγαλύτερων ατόμων είναι πολύ σημαντικό.

Περισσότεροι άνθρωποι εγκαταλείπουν την αγορά εργασίας πριν από τη συνήθη ηλικία συνταξιοδότησης.

Περισσότεροι άνθρωποι δηλώνουν την προθυμία να κάνουν εθελοντική εργασία από εκείνους που πραγματικά κάνουν.

Και με πιο φιλικό προς την τρίτη ηλικία περιβάλλον αλλά και σύγχρονες τεχνολογίες υποβοήθησης, πολλά περισσότερα ηλικιωμένα άτομα θα μπορούσαν να ζουν ανεξάρτητα και χωρίς να εξαρτώνται από άλλους. Γιαυτό το 2012 ήταν, το Ευρωπαϊκό έτος ενεργού γήρανσης και αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών.

Κινητοποίησε τα εμπλεκόμενα μέρη και ώθησε κατάλληλες δράσεις σε όλη την Ευρώπη για να βοηθήσει στη βελτίωση των ευκαιριών της ενεργού γήρανσης και την ενδυνάμωση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών.

Στην αρχή του έτους, η Επιτροπή δημοσίευσε τη Λευκή της Βίβλο για επαρκείς, ασφαλείς και βιώσιμες συντάξεις.

Οι Υπουργοί Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων συμφώνησαν στις κατευθυντήριες αρχές της ενεργού γήρανσης, οι οποίοι περιγράφουν αναλυτικότερα την πολιτική του τομέα.

Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές δεν είναι περιγραφικές, αλλά πρέπει να αποτελέσουν έναν πίνακα ελέγχου για τις εθνικές αρχές και άλλους ενδιαφερόμενους για το τι πρέπει να γίνει για να προωθηθεί η ενεργός γήρανση.

Κατά τη διάρκεια του έτους, έχουμε αναπτύξει ένα Δείκτη Ενεργού Γήρανσης σε συνεργασία με την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη.

Ο Δείκτης μετρά το ανεκμετάλλευτο δυναμικό των ηλικιωμένων σε τρεις τομείς — απασχόληση, ανεξάρτητη ζωή και συμμετοχή.

Μετρά επίσης σε ποιο βαθμό το περιβάλλον δίνει τη δυνατότητα σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας να ζουν ενεργά σε μεγάλες ηλικίες.

Η Σουηδία, η Φινλανδία και η Δανία βρίσκονται στην κορυφή του ενεργού δείκτη γήρανσης για το 2012.

Αλλά όταν τα αποτελέσματα κατανέμονται ανά περιοχή, η Ιρλανδία και η Ιταλία έχουν την καλύτερη επίδοση στην αξιοποίηση των ηλικιωμένων δυνατότητες μέσω της συμμετοχής τους σε πολιτιστικές και πολιτικές δραστηριότητες.

Το Ευρωπαϊκό έτος πέτυχε να υιοθετηθεί ένας νέος τρόπος να αναδειχθούν τα ηλικιωμένα άτομα εστιάζοντας στις δυνατότητές τους.

Κατέδειξε ότι, λαμβάνοντας υπόψη τις κατάλληλες ευκαιρίες απασχόλησης, τα ηλικιωμένα άτομα μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους, να συνεισφέρουν στην κοινωνία βοηθώντας συγγενείς και φίλους ή προσφέροντας εθελοντισμό, και μπορεί έτσι να συμβάλλουν σημαντικά στην οικονομία.

Κυρίες και Κύριοι,

Η γήρανση είναι η κύρια δημογραφική πρόκληση, αλλά δεν είναι η μόνη.

Η κρίση έχει επηρεάσει έντονα τους νέους σε δύο φάσεις. Αυτό έχει οδηγήσει σε πολύ υψηλή ανεργία μεταξύ των νέων, σε έλλειψη σταθερού εισοδήματος και, ως εκ τούτου, στη δυσκολία για τους νέους, να στήσουν ένα σπίτι. Υπό αυτές τις συνθήκες τα ζευγάρια επίσης καθυστερούν την απόκτηση παιδιών. Συν τοις άλλοις, κάποια κράτη μέλη όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν δει μια αύξηση στην εξωτερική μετανάστευση.

Στις χώρες αυτές που επλήγησαν από την κρίση, οι επιπτώσεις αυτές κάνουν ορατή την επίδραση στη δημογραφία.

Για να δοθεί στους νέους η ευκαιρία μιας πρώτης εργασιακής εμπειρίας ώστε να βάλουν ένα πόδι στην αγορά εργασίας, η Επιτροπή πρότεινε το πρόγραμμα «Νεανική εγγύηση»  ως μέρος δέσμης μέτρων για την απασχόληση της νεολαίας, και τα κράτη μέλη το αποδέχθηκαν.

Αυτό πρέπει να εξασφαλίσει ότι όλοι οι νέοι μέχρι την ηλικία των 25 λαμβάνουν μια ποιοτική προσφορά εργασίας, μια μαθητεία ή πρακτική άσκηση ή την ευκαιρία να συνεχίσουν την εκπαίδευση ή κατάρτισή τους εντός τεσσάρων μηνών από την ένταξη στην ανεργία ή την αποχώρηση από την τυπική εκπαίδευση.

Συστήματα «Νεανικής εγγύησης»  θα έχουν ένα κόστος, αλλά θα είναι πολύ χαμηλότερο από το κόστος της απραξίας. Τα 14 εκατομμύρια νέοι άνθρωποι που δεν είναι ούτε στην απασχόληση, ούτε στην εκπαίδευση ή την κατάρτιση εκτιμάται ότι κοστίζουν το 1,21% του ΑΕΠ της ΕΕ. Αυτό είναι μια ετήσια απώλεια 153 δις ευρώ στα κράτη μέλη. Η «Νεανική εγγύηση»  θα δημιουργήσει συνεπώς μια θετική απόδοση βελτιώνοντας την μακροπρόθεσμη οικονομική κατάσταση. Είναι ένα παράδειγμα κοινωνικής επένδυσης - μια έννοια στην οποία θα επανέλθω αργότερα.

Πρέπει επίσης να αυξήσουμε την πρόσβαση στην αγορά εργασίας για τις γυναίκες και τους μακροχρόνια άνεργους.

Μόνο το 62% των γυναικών ηλικίας 20 έως 64 είναι στον τομέα της απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις ΗΠΑ, το ποσοστό είναι 65%.

Εδώ βλέπουμε και πάλι μια μεγάλη ποικιλομορφία εντός της ΕΕ. Ειδικότερα, Ιταλία, Ελλάδα και μερικά κράτη από κεντρική και νοτιοανατολική Ευρώπη έχουν ποσοστά χαμηλής απασχόλησης των γυναικών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ρυθμίσουν σωστά τα σχετικά οικονομικά κίνητρα. Αλλά θα πρέπει επίσης να κάνουμε πολύ περισσότερα για να καταστεί δυνατή η συμφιλίωση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Η δημιουργία και ανάπτυξη δομών παιδικής φροντίδας είναι κλειδί εν προκειμένω. Παρόμοια με την εκστρατεία για την ενεργό γήρανση το 2012, θα ήταν ευπρόσδεκτο να δοθεί η ίδια προσοχή στη συμφιλίωση της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής.

Το γεγονός ότι η ΕΕ έχει γήρανση πληθυσμού και συνεχώς μειούμενο εργατικό δυναμικό δεν είναι μόνο λόγω μεγαλύτερης διάρκειας ζωής, αλλά είναι επίσης συνέπεια της μακροπρόθεσμης μείωσης της γονιμότητας. Αυτή είχε κάπως βελτιωθεί στην δεκαετία πριν από την κρίση αλλά έδειξε πολύ εύθραυστη κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Η ανάπτυξη πολιτικών για τη νεότητα και η εξασφάλιση ισορροπίας μεταξύ των φύλων θα είναι πολύ σημαντικά τα επόμενα χρόνια από την άποψη αυτή.

Η τρίτη διάσταση εκτός από τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και τα λιγότερα παιδιά είναι η γεωγραφική: κινητικότητα.

Η κινητικότητα εντός της ΕΕ, από οικονομική άποψη, μπορεί να είναι η απάντηση στις  ανισορροπίες. Αλλά, από δημογραφική άποψη, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανισορροπίες και σοβαρές εντάσεις. Πολλές περιφέρειες κινδυνεύουν να παρασυρθούμε σε ένα φαύλο κύκλο όπου η απώλεια του πληθυσμού και η γήρανση μπορεί να επιδεινώσουν το χάσμα με τις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Αυτό με τη σειρά αυτό παρακινεί τους νεαρούς ενήλικες να φύγουν. Ένας τέτοιος φαύλος κύκλος θα επιφέρει σημαντικά προβλήματα ανθρώπινου κεφαλαίου και απώλειας δεξιοτήτων, απώλεια του πληθυσμού και γήρανση. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Λετονία, η Λιθουανία και η Ρουμανία, η κινητικότητα θα μπορούσε να γίνει η πιο σημαντική δημογραφική δύναμη.

Οι πολιτικές συνοχής της ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να ξεπεραστεί η κατάσταση αυτή μέσω επενδύσεων.

Κυρίες και Κύριοι,

αυτό με φέρνει στο τελευταίο σημείο αφορά την ανάγκη να κοινωνική επένδυση.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο Πρόεδρος Μπαρόζο δήλωσε ότι "οι ευρωπαϊκές χώρες με τα πιο αποτελεσματικά συστήματα κοινωνικής προστασίας, καθώς και με τις πιο αναπτυγμένες κοινωνικές συμμαχίες [...] είναι από τις πιο επιτυχείς και ανταγωνιστικές οικονομίες στον κόσμο."

Υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στις καλά σχεδιασμένες κοινωνικές δαπάνες και στην ανταγωνιστικότητα.

Υπό τις παρούσες συνθήκες, οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να σταθεροποιήσουν τους προϋπολογισμούς και την ίδια στιγμή να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη.

Αυτό καθιστά τις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας δαπανών πρωταρχικό στόχο για περικοπές, γι ' αυτό και είναι σημαντικό να ξοδεύονται όχι απαραίτητα περισσότερο, αλλά πιο αποτελεσματικά.

Βάζοντας δημόσιους υπαλλήλους εκτός εργασίας μπορεί να μειώνει τις δημόσιες δαπάνες επί των μισθών, αλλά θα αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες για κοινωνικές παροχές με αποτέλεσμα την απώλεια των φορολογικών εσόδων.

Υπάρχει ο κίνδυνος της μετάβασης σε ένα φαύλο κύκλο που ματαιώνει ολόκληρο τον  στόχο της σταθεροποίησης του προϋπολογισμού.

Η πολιτική πρέπει να λάβει υπόψη της τις πιο μακροπρόθεσμες προκλήσεις — όπως η πληθυσμιακή αλλαγή και η ανάγκη μείωσης των δαπανών για συντάξεις από την παράταση του επαγγελματικού βίου και την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης.

Αυτό σημαίνει ότι κάποιες σημαντικές κοινωνικές δαπάνες δεν πρέπει να θεωρηθούν δεν ως διορθωτική δράση για να αντισταθμίσει την κοινωνική δυσλειτουργία ή να διορθώσει μια δυσλειτουργική αγορά εργασίας, αλλά ως μια θετική επένδυση στο μέλλον.

Αυτή είναι η βασική ιδέα πίσω από το Κοινωνικό Πακέτο Επενδύσεων (ΚΠΕ) που υιοθέτησε πρόσφατα η Επιτροπή.

Πιστεύουμε ότι αυτό το πακέτο θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές κατά της παιδικής φτώχειας και της έλλειψης στέγης. Και, φυσικά, πολύ στενά συνδεδεμένες με τις δημογραφικές τάσεις.

Τα κράτη μέλη πρέπει να μετατοπίσουν την εστίασή τους στην επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στην κοινωνική συνοχή.

Το πακέτο προσφέρει επίσης καθοδήγηση στα κράτη μέλη για τον καλύτερο τρόπο αξιοποιήσεως της χρηματοδοτικής υποστηρίξεως της ΕΕ, και ιδίως του Ευρωπαϊκού  Κοινωνικού Ταμείου.

Γι ' αυτό, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ένα σημαντικό μέρος του ταμείου συνοχής της ΕΕ να δοθεί στην επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και την κοινωνική συνοχή.

Κυρίες και Κύριοι

Στις αλληλοσυνδεόμενες οικονομίες μας, ένα κοινωνικό πρόβλημα σε μια χώρα μπορεί γρήγορα να γίνει ένα οικονομικό πρόβλημα για τους άλλους, όπως και η κοινωνική πρόοδος σε μια χώρα θα βοηθήσει την ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης των άλλων.

Πρέπει να μετατραπούν οι προκλήσεις σε ευκαιρίες.

Ο πληθυσμός της Ευρώπης γερνά και το δυναμικό της συρρικνώνεται, έτσι είμαστε βέβαιοι ότι θα δούμε ελλείψεις εργατικού δυναμικού στο μέλλον.

Ωστόσο, μπορούμε να αποκαταστήσουμε και να διατηρήσουμε την ευημερία στην Ευρώπη εάν επενδύσουμε στο μεγαλύτερο πλεονέκτημά μας, το ανθρώπινο κεφάλαιο.

Βελτιώνοντας τις επαγγελματικές και κοινωνικές δεξιότητες των ανθρώπων, εφαρμόζοντας στρατηγικές για την παράταση του επαγγελματικού βίου, συμφιλίωσης οικογένειας και εργασίας, λαμβάνοντας μέτρα για την ενίσχυση της απασχόλησης των νέων, είναι όλα μια επένδυση στη μελλοντική οικονομική ευημερία και τη δημογραφική ισορροπία μας.

Αυτό το φόρουμ είναι μια καλή ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων και την εξεύρεση κοινού τόπου για λύσεις.

Ανυπομονώ να ακούσω τις ιδέες σας.-